بازدید
درخت موز
این گیاه متعلق به تیره موز و از گیاهان گرمسیری بشمار میآید. موطن اصلی آن شمال شرقی هند بوده و از طریق مادگاسکار به کشورهای آفریقایی پراکنده شده است. گونههای خوراکی موز شامل موزا آکومیناتا و موزا بالبیزیانا میباشد که دارای ۲۲ جفت کروموزم بوده، ارقام تریپلوئید (۳۳= n2) و تتراپلوئید (۴۴= n2) نیز دارند. اولین موزهای خوراکی ارقام بکربار، گونه آکومیناتا بود. پس از دورگیری بین گونههای آکومیناتا و بالبیزیانا، ارقام دورگ دیپلوئید و تریپلوئید حاصل شده است. در اثر جهش ارقام دورگ، کلونهای تجاری مختلفی به دست آمده است که امروزه به طور وسیع کشت و کار میشوند. از کلونهای تجاری موز میتوان به گروسمیشل، کاواندیش، جیانت کاواندیش و دوارفکاواندیش اشاره نمود. موزهای تجاری تریپلوئید و میوه بکربار دارند. گیاه موز حاوی ریزوم و سیستم ریشه افشان میباشد و ریشههای آن به عمق ۷۵ سانتیمتر خاک نفوذ کرده و گسترش عرضی زیادی دارند. تنه اصلی موز بسیار کوتاه بوده و داخل خاک قرار میگیرد و تنه کاذب آن در خارج از خاک میباشد و از اجتماع دمبرگهای طویل حاصل میشود. ارتفاع تنه کاذب نسبت به ارقام مختلف موز بین ۵/۱ الی ۵/۲ متر میباشد. طرز قرار گرفتن برگها در تنه هوایی به انشعاب برگها از جوانههای تنه حقیقی بستگی دارد. اولین برگهای تشکیل شده به صورت دایرهای و برگهای بعدی به صورت مارپیچی روی تنه حقیقی قرار میگیرند. برگها و تنه هوایی موز دارای الیاف فیبری میباشند. برگهای موز بسیار بزرگ بوده و طول پهنک در حدود ۲ متر و عرض آن ۶۰ الی ۹۰ سانتیمتر میباشد. برگها هنگام ظاهر شدن به شکل لولهای بوده و بعد از رشد، پهنک بزرگی حاصل میشود. معمولاً بعد از تشکیل ۱۲-۱۱ برگ در نوک تنه هوایی، خوشه گل که در موز رژیم نامیده میشود، ظاهر میشود. خوشه گل توسط چمچمه لاکی رنگ که یک لایه مومی بر روی آن وجود دارد، محافظت میشود. روی خوشه گل بالشتکهای برجستهای به صورت مارپیچ قرار دارد که آنها را پنجه مینامند و روی هر پنجه ۲۶-۱۰ عدد گل وجود دارد. هر گل روی پنجه را انگشت مینامند. هر پنجه نیز به نوبه خود توسط یک براکته به رنگ لاکی تیره حفظ میشود و هنگام ظاهر شدن گلها، براکتههای پنجه به طرف بیرون پیچ میخورند و نهایتاً بعد از گلدهی از خوشه جدا میشوند. در پاین خوشه که به تنه متصل میباشد در ۶ الی ۱۶ پنجه، گلهای ماده قرار میگیرند و گلهای نر در قسمت نوک خوشه مستقر میباشند. در موزهای تجاری بدون عمل گردهافشانی و لقاح گلهای ماده، میوههای بکربار از نوع رویشی یا خودبخودی حاصل میکنند. اما در ارقام وحشی موز، عمل گردهافشانی و تلقیح انجام میگیرد و داخل میوه دانه تشکیل میشود. مادگی گلها حاوی تخمدان سه برچهای بهم پیوسته میباشد. هر خوشه گل در حدود ۲۰۰ عدد میوه حاصل میکند و وزن یک خوشه بستگی به ارقام مختلف موز و میزان رشد میوهها بین ۳۵-۱۰ کیلوگرم میباشد. خوشههای تجاری موز حداقل حاوی ۹ پنجه میباشند. میوههایی که به دم خوشه نزدیکترند نسبت به میوههای دیگر رشد بیشتری داشته و بزرگتر میباشند. میوههای موز از نوع سته بوده و از هنگام تشکیل تا رسیدن کامل ۵/۳-۳ ماه لازم میباشد. برای ارسال به بازارهای دور هنگامی که میوهها، به دو سوم رشد نهایی رسیدند، قابل برداشت میشوند. زیرا میوههای موز بسیار حساس بوده و در اثر تولید گاز اتیلن نرم شده و پوسته میوه بلافاصله رنگ قهوهای به خود میگیرد. موز از گیاهان یک بار بارور بوده و تنه هوایی بعد از چیدن خوشه، کفبر گردیده و به پاجوش آن اجازه رشد مجدد داده میشود. موز از گیاهان تکلپه میباشد و امکان پیوند در آن وجود ندارد. روش معمول ازدیاد آن توسط کشت پاجوشها میباشد که از تنه اصلی حاصل میشوند. از کشت پاجوش سه ماهه تا تولید و رسیدن میوه نسبت به ارقام مختلف موز ۱۲ الی ۱۸ ماه طول میکشد.
موز بین عرضهای جغرافیایی ۳۰ درجه نیمکره شمالی و جنوبی پرورش داده میشود و در خارج از عرضهای جغرافیایی فوقالذکر پرورش موز در اقلیمهای خرد که شرایط مطلوب دارند، امکانپذیر است. حداقل دما برای رشد این گیاه ۱۲ درجه سانتیگراد بوده و درجه حرارتهای
۳-۲ درجه سانتیگراد، دماهای حداقل بحرانی و دمای پایینتر از ۱- درجه سانتیگراد، دمای کشنده بشمار میآید و اندامهای هوایی گیاه از بین میرود. میانگین دمای مناسب ماهانه ۲۷-۲۶ درجه سانتیگراد و اخلاف دما بین فصول گرم و سرد سال بسیار کمتر است. گرچه گیاه موز در هر فصل میوه حاصل میکند اما از اوایل زمستان، هر سه ماه یک بار خوشههای موز میرسند. در مناطقی که میزان بارندگی ماهانه ۱۰۰ میلیمتر باشد، این گیاه نیاز به آبیاری ندارد. موز میتواند در انواع خاکها رشد کند اما خاکهای غنی، زهکشی شده، نفوذپذیر برای پرورش این گیاه مناسب میباشد.
منبع: معرفی درخت موز
بازدید
درخت کاکائو
درخت کاکائو، درختی کوچک به طول ۴ تا ۸ متر است. این درخت همیشه سبز و از خانواده پنیرکیان و بومی نواحی گرمسیر آمریکای جنوبی و مرکزی می باشد. قسمت قابل استفاده این گیاه، بذرهای آن است که داخل غلاف هایی قرار گرفته و پس از فرآوری بصورت پودر کاکائو یا شکلات به بازار عرضه می گردد.
کاکائو، به دانه های چرب تخمیر شده و خشک شده درخت کاکائو اطلاق می شود. این گیاه از نظر خواص و خصوصیات، به قهوه شباهت دارد.
تقریباً ۴۰ درصد از کاکائوی تولید شده در سراسر جهان را سه ناحیه ی ساحل عاج، غنا و اندونزی تولید می کنند. ولی کشورهای هلند و ایالات متحده آمریکا بیشترین تولید فراورده های کاکائو را بر عهده دارند.
خصوصیات گیاهشناسی: درخت کاکائو، درختی همیشه سبز به ارتفاع ۴ تا ۸ متر و از خانواده Malvaceae (پنیرکیان) می باشد. برگ های این گیاه، متناوب، یکپارچه، بدون لُب، به طول ۱۰ تا ۴۰ سانتیمتر و پهنای ۵ تا ۲۰ ساتیمتر است. گل های درخت بصورت خوشه هایی روی تنه اصلی یا شاخه های فصل های قبل تشکیل می شود. این گل ها کوچک و به قطر ۱ تا ۲ سانتیمتر و دارای کاسه گل صورتی رنگی هستند. درحالیکه بیشتر گل های درختان مختلف توسط زنبور یا پروانه ها گرده افشانی می کنند، گل های درخت کاکائو توسط یک سری حشرات کوچک بال به نام Forcipomyia گرده افشانی انجام می دهند. میوه این گیاه که بصورت غلاف است، ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتر طول و ۸ تا ۱۰ سانتیمتر عرض دارد. غلاف های رسیده، زردرنگ یا نارنجی رنگ می باشند و حدود ۵۰۰ گرم نیز وزن دارند. هر غلاف حاوی ۲۰ تا ۶۰ بذر می باشد.
درخت کاکائو برای رشد به سایه نیاز دارد. همچنین باید از وزش باد دور باشد. این درخت به خاک هایی با منافذ زاید و زهکش خوب نیاز دارد و در زمین های پست مرطوب بخوبی رشد نمی کند. این گیاه ۴ تا ۵ سال پس از کاشت، شروع به میوه دهی می کند. زمانی که گیاه کاکائو به سن محصول دهی رسید، سالانه ۶۰۰۰ شکوفه می دهد، اما تنها ۲۰ غلاف تولید می نماید.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی: از کاکائو برای مصارف مختلف استفاده می کنند. در تهیه ی انواع کیک، انواع نوشیدنی ها و برای تزئین مواد غذایی مختلف از پودر کاکائو استفاده می شود. جدا از خوشمزه بودن و عطر و طعم آن، کاکائو برای سلامتی هم با اهمیت است. این ماده خواص آنتی اکسیدان داشته که ضد سرطان است. کاکائو سه برابر چای سبز، از ابتلا به سرطان جلوگیری می نماید.
کاکائو علاوه بر خوش عطر و طعم بودن، برای حفظ سلامتی نیز مهم است. این ماده خواص آنتی اکسیدان داشته که ضد سرطان است. کاکائو سه برابر چای سبز، از ابتلا به سرطان جلوگیری می نماید.
همچنین کاکائو به عنوان دارویی انرژی بخش، شادی آفرین و تقویت کننده قلب شناخته می شود. مطالعات نشان می دهد که کاکائو سبب کاهش فشار خون و تنظیم کلسترول بد در خون می گردد. این گیاه به عنوان ضدعفونی کننده و انگل کش نیز مورد استفاده قرار می گیرد. از خواص دیگر کاکائو می توان به خاصیت ادرارآوری، قاعده آوری و سقط کنندگی آن اشاره کرد. در بعضی از نقاط دنیا از کاکائو برای درمان سوختگی، سرفه، خشکی لب ها و چشم استفاده می کنند. کاکائو انرژی بخش بوده و باعث از بین رفتن بی حالی، سختی های زایمان، حاملگی و روماتیسم می شود. محلی ها از کاکائو در درمان مارگزیدگی و جراحت ها نیز بهره می بردند. به علت وجود تانن در پوسته و ریشه کاکائو، فعالیت ضدتوموری برای این گیاه نیز پیش بینی شده است. کاکائوی خالص و تصفیه نشده اثر آنتی اکسیدانی قوی در پیشگیری از بیماری های قلبی و سرطان دارد، اما طی فرآیند شکلات سازی، مقدار زیادی از مواد آنتی اکسیدانی آن از بین می رود. بنابراین می توان گفت شکلات تهیه شده از کاکائو به دلیل انجام فرآیند در کارخانه خواص مفید دانه کاکائوی خالص را ندارد.
آفات و بیماری ها: از جمله آفات و بیماری هایی که می توانند برای کاکائو مشکل ایجاد کرده و خسارت وارد کنند شامل: حشرات برگ خوار بخصوص Sahlbergella singularis و Distantiella theobroma در غرب آفریقا و Helopeltis spp. در جنوب شرقی آسیا و همچنین حشره Conopomorpha cramerella در جنوب شرق آسیا که غلاف میوه را سوراخ می کند، می باشد. موش ها و بندپایان نیز از آفات این درخت محسوب می شوند. بیماری های قارچی که توسط قارچ های Moniliophthora roreri ، Moniliophthora perniciosa، Ceratocystis ، dahliae Verticillium ، Oncobasidium theobromae ایجاد می شود از جمله بیماری های قارچی درخت کاکائو است. از بیماری های ویروسی این گیاه نیز می توان به ویروس موزائیک توتون اشاره کرد.
هشدار: مصرف ناصحیح کاکائو باعث عوارض کبدی و قلبی می شود. کسانی که طبع گرمی دارند، باید از خوردن بیش از حد کاکائو و محصولات آن خودداری کنند. برای افراد دچار بیماری قند نیز خوردن شکلات های کاکائو ممنوع است.
منبع: معرفی درخت کاکائو